TÜRKİYE SOLUNUN İDEOLOJİK TEORİK TEMELLERİ: Tartışma_ Oğuzhan MÜFTÜOĞLU, Ertuğrul KÜRKÇÜ, Oral ÇALIŞLAR, Aydın ÇUBUKÇU, Mahir SAYIN_ 2009

TÜRKİYE SOLUNUN İDEOLOJİK TEORİK TEMELLERİ- 2009
Oğuzhan MÜFTÜOĞLU, Ertuğrul KÜRKÇÜ, Oral ÇALIŞLAR, Aydın ÇUBUKÇU, Mahir SAYIN

 

DEVRİM, SAATLERE ATEŞ AÇILMASI, ZAMANIN PARÇALANMASIDIR.

1. Benjamin

 

I.BÖLÜM: 68’İN İZLERİ

“30 Yıldır Neden Anlaşamadığımızı Anlatıyoruz”

 

Oğuzhan Müftüoğlu

Merhaba Arkadaşlar, hoş geldiniz.

Televizyon dizilerinde son dönemlerde geçmişi anlatan programlar yayınlanıyor, geçmişi anlatmak moda oldu. Biz de sanki o dizilerden çıkıp gelmiş gibi dizildik karşınıza.

Geçenlerde o dizilerden birini izliyorum, küçük bir kız var sevgilisi ona Polintzher’in Felsefenin Başlangıç İlkeleri ’kitabını veriyor. Daha sonra başka siyasetten bir arkadaşı da Felsefenin Temel İlkeleri kitabını veriyor. Kız şaşırıyor ve diyor ki, ‘bunlar hep aynı kitapları okuyorlar ama, neden anlaşamıyorlar?’

Şimdi biz de işte 30 yıldır neden anlaşamadığımızı anlatmaya çalışacağız.

Sağımda Aydın Çubukçu ve Oral Çalışlar var. Aydın’la uzun zamandır birbirimizi görememiştik, onunla çoğu zaman anlaşıyoruz, Oral Çalışlar ile ise eskiden beri hiç anlaşamayız. Solumda Ertuğrul Kürkçü ve Mahir Sayın var. Ertuğrul’la hayatımız hani bir dargın bir barışık derler ya öyle geçmiştir. Mahir Sayın önceleri anlaştığımız sonra anlaşamadığımız bir arkadaşımızdır.

Biliyorsunuz ben de kimseyle anlaşamıyorum.

Bana dediler ki sen moderatörsün konuşmayacaksın. Öyle bildiğiniz moderatörlerden olmayacağım, ben de konuşacağım. Kavga ederlerse ayırırım diye ortaya oturdum böyle.

*

Mihri Belli bir mesaj göndermiş. Biz bu sempozyumu düzenlerken onu da davet etmeyi düşündük çünkü bütün kavgalarımızın ana sebeplerinden bir tanesi o. Ama baş edemeyiz diye düşündük. Yaşı da epeyce bir ilerledi. Fazla da itiraz edemeyiz toplantıdan hayır gelmez diyerek kendisini ileride ayrıca tek başına bir söyleşiye davet etmeye karar verdik.

Mihri Belli bize sitemlerini ileten bir metin yollamış, kendisini davet etmediğimiz için. Başlamadan önce Mihri Belli’den gelen mesajı sizlere paylaşmak istiyorum.

“Türkiye’de 60’lı yılların son şahlanışını gerçekleştiren Dev-Genç’in arkasındaki teorik ve pratik birikimin arkasındaki 50 yıllık komünist geleneğin olduğunu unutmamak, Şevkilerin, Nurhanların, Veysilerin, Sevinçlerin hakkını yememek gerekir. Tarihi kendisiyle başlatma hevesinde olanlar oldu. Umarım ki bu gibi hastalıklar artık son bulur. 70’li yıllarda Türkiye solu kuşaklar olarak bölünmüştü. Bu nedenle de yatay olarak olabildiğince bölündü. Bu nedenle 60’lı yılların tersine inisiyatif düşmanın eline geçti. Ve büyük bir yenilgiyle karşı karşıya kaldık. Ben bu kuşaklar arası bölünmenin daha sonra net olarak ÖDP’de de gördüm. 60’lı yıllardaki en büyük hatamız devlet yani kontgerilla, gençleri tek tek öldürmeye başladığında buna karşı zamanında merkezi savunma örgütü kuramamak, savunmayı perakendeye bırakmaktı. Proleter devrimci kurultayda kurmaya çalıştığımız parti hemen kapatılacak, illegal olmasa da legal bir parti geleneği bırakacak bir işti. Eski tüfekler bu gençlerin ağzına bakmaz, bu gençlerin ağzında bakla ıslanmaz, bunlarla gizli iş olmaz diyorlardı. Bu kurultayı oradaki bazı arkadaşlar kavrayamamışlardı. Bir de sosyalist merkezlerden bağımsız siyasi tavrın yani Ho Shi Minh tarzı yani Türkiye’ye Sovyetlerin TKP’yi bölme dış TKP’yi kurmaya karar vermesini de unutma­mak lazım.

Mihri Belli”

Mihri ağabey mektubunu, “Artık, orta yaşı biraz geçen Dev-Genç’lilere kolay gelsin. Türkiye solunun yanlış temel üzerinde bölünmüşlüğüne bir son verin de gençliğinizdeki kitlesel devrimci eylemliliğiniz emekçi kitlelere önderlik etsin. Kolay gelsin” diye bitirmiş.

Kendisine teşekkür ediyoruz.

Konumuz Türkiye solunun ideolojik-teorik temelleriydi.

Böyle bir başlık var.

Biz bir saat önce bir araya geldik. Ne konuşabiliriz diye bir tartışmaya çalıştık. Hep birlikte bunun içinden kolay çıkamayacağımıza karar verdik.

Bakarsanız, bizim içerisinde yaşadığımız aşağı yukarı 50 yıllık tarihi süreçte büyük bedeller ödenerek gelişen Türkiye solu bu gün adeta Türkiye siyaset sahnesinden silinmiş durumda.

Her birimizin ayrı fikirleri ayrı etkinlikleri var. Ama solun Türkiye’deki gelişmeler karşısında ciddi bir etmen olarak kendini ortaya koyamaması en acı ve en somut gerçeğimiz. Bunda en önemli faktörün son 20-25 yıldır dünya sosyalist hareketin içindeki ve emperyalist kamptaki gelişmelerin rol oynadığını söylemek mümkün. Sosyalist kampın dağılıp yok olduğu bir dönemde emperyalizm küreselleşme çağı adı altında yeni bir döneme geçti.

Bu süreç dünyadaki, bütün ülkelerdeki sol hareketleri derinden etkiliyor.

Burada bulunan arkadaşlarla 60-70’li yıllarda farklı yerlerdeydik. Bir kısmıyla ayrı bir kısmıyla beraberdik. 80’e kadar ki dönemde ise ayrı yerlerde mücadele ettik. Ama esas olarak devrimci mücadelenin taktik mese­lelerinde farklı düşünmekle beraber, sol denilen şeyde aynı düşünüyorduk, en azından temel konular konusunda. 60’lı yıllarda bütün sol hareketlerin anti-emperyalizm, bağımsızlık temel çıkış noktalarından biriydi. Sosyalizm denildiğinde evet farklı farklı sosyalizm yorumları da olabiliyordu. Sovyetler Birliği’nde sosyalizm var mıydı yok muydu, geri dönüş mümkün mü değil mi? Bunlar konusunda farklı düşüncelerimiz vardı ama sosyalizmin evrensel ilkeleri konusundaki anlayışlarımız çok farklı değildi..

Bugün sol olarak kendisini ifade edenler arasında çok güçlü bir ideolojik-teorik savrulmanın, dağılmanın yaşandığını görmekteyiz. Sol bir tarafta anti emperyalizmi MHP çizgisinde bir milliyetçiliğe indirgeyen görüşlerin etkisi altında, diğer tarafta da neo-liberal dalganın sonucu olarak Türkiye’deki küresel kapitalizme entegrasyonu olumlayan liberal görüşlerin etkisine girdi. Diğerinin aksine bağımsızlık ve anti-emperyalizm kavramlarını bütünüyle gereksiz bulup, küreselleşme çağında bağımsızlık fikrinden bah­setmenin mümkün olmadığını ve batıyla bütünleşmenin Türkiye’nin daha yararına olduğunu düşünen görüşler sol içerisinde yaygınlık kazandı.

Biz bu toplantıyı bu ideolojik ve fikri dağılmanın üzerinde yoğunlaştırmak istiyoruz. 60’lı yıllarda solun ideolojik ayrışmalara varan görüşler nelerdi?

Hangi noktalarda farklılıklar vardı?

çıkış noktalarımız neydi?

birinci bölümde bu konular üzerine konuşacağız. İkinci bölümde de bu sorunlara nasıl bakıyoruz, solun Türkiye’deki somut gelişmeler karşısında ne düşünüyoruz bu konularda arkadaşlarımız düşüncelerini ifade edecekler.

Ben ilk sözü Oral Çalışlar’a vereceğim.

Biliyorsunuz Oral Çalışlar 60’lı yıllarda solun ilk ayrışmalarında Aydınlık Sosyalist Dergisi çevresindeydi. Daha sonraki dönemde de Proleter Devrimci Aydınlık diye bilinen Doğu Perinçek çevresiyle beraber davrandı. Bazen bana sorarlar eskiden de Doğu böyle miydi diye bize onu anlatacak Oral şimdi. Söz Oralın.

 “68, Sosyalizmin İlk Kez Kamuoyu Önüne Meşru Çıkışıdır”

Oral Çalışlar

Oğuzhan’a teşekkür ediyorum. Aslında içeride ilk olarak kim konuşsun diye sohbet ederken, ilk sen konuş dediler. Anlaşılan hepsi birlikte üzerime gelecekler, çünkü geleneksel Dev-Genç kongrelerinde biz konuşmak için söz istediğimizde sözlerimiz kesilir, Aydınlıkçılar konuşmasın diye kavga başlardı. Bütün gruplar kendi aralarındaki ayrılıkları bir kenara bırakır, Aydınlık’la dövüşmeyi esas alırlardı. Gene öyle bir niyet mi var diye düşünüyorum şimdi de.

Şimdi ben en son ne zaman bir aradaydık diye düşündüm. 19 Mayıs 1969 günü Dev-Genç mitingi oldu. O mitingden sonra Mihri Belli bizi bir yere toplantıya çağırdı. Mihri Belli’nin bizi çağırdığı ev annesinin Kızılay Çelikkale sokaktaki eviydi. Miting sonrası, daha sonra Türkiye solunun çeşitli fraksiyonlarının başına geçecek olan değişik isimler bir araya geldik. Orada, Deniz Gezmiş, Mahir Çayan, Gülten Çayan, Mustafa Gürkan, Cengiz Çandar ve Doğu Perinçek vardı. O toplantı sonuç olarak oradaki görüşmemiz bizim son görüşmemiz gibi bir şey oldu. Çünkü o gün o evde artık anlaşamayacağımızı herkesin farklı bir yerlere gitmesi gerektiğini anlamıştık. Hatta çıkarken Deniz, ‘tamam kardeşim bitti bu iş’ diye bir şeyler söylemişti.

O akşamdan sonra Doğu Perinçek, Gün Zileli, Cengiz Çandar ve ben Türkiye İhtilalci İşçi Köylü Parti’sini kurduk. Muhtemelen THKO, THKP-C gibi hareketlerin kurulması fikri de o günden sonra gelişti. Aradan yaklaşık 40 yıl geçmiş, bu kırk yılı aramızdaki farklılıklar nelerdir, birleşebilir miyiz diye tartışmalarla geçirdik. Bu süreç boyunca birçok arkadaşımızı yitirdik. Sonuçta 2 tane askeri darbeyle karşı karşıya geldik. Bu askeri darbeler Türkiye soluna çok ağır eziyetler çektirdi. Ve sonuçta bugüne geldik.

O günlerde yaşlarımız 20’lerdeydi, şimdilerde 60’larda dolanıyor. Ben, bizim kuşak aslında tarih oldu diye düşünüyorum. Bir parça gerçekçi olmak gerekir. Yani artık devrimcilikten, soldan yana bir şey olacaksa bizim kuşağın buna ancak fikri katkıları olabilir. Onun dışında devrimci mücadeleyi örgüt­leyecek onu harekete geçirtebilecek yaşı geçtiğimizi düşünüyorum. Şimdi Deniz Baykal’lara bakarak artık gençlerin bunları yapması gerektiğini düşündüğümüz şeyin bizim için de geçerli olduğunu düşünüyorum. Ama nedir bunun şartları onu da bilmiyorum.

Ben bu bölümde, 68’de neler oldu, biz ne yaptık, nasıl bir duruşa sahiptik, 68’in üstünlükleri ve zaafları nelerdi onları konuşacağım. 68’e baktığımızda solun uzun yıllar dışlanmış, TKP’ye bakın illegal olarak kalmış hiçbir toplum­sal güç elde edememiş, işçi örgütlüğü yaratamamıştır. 68 ve sonrası Türkiye sosyalist hareketinin kamuoyuna ilk defa meşru olarak çıkması olayıdır. İşçiler, emekçiler gibi ifadeler ilk defa Türkiye kamuoyunun karşısına 68’de geldi ve gerçekten de büyük bir umutla doğdu. Ben 1965 seçimlerini hatırlıyorum. 65 seçimlerinde Türkiye İşçi Partisi’nin 15 milletvekili çıkarmasının ardından, artık sosyalist hareketin ülkenin her yanına yayılacağı konusunda bir umut taşımaya başlamıştık. Ama bu ruh hali çok uzun sürmedi.1965’lere geldiğimizde sol içi kavgalar ayrışmalar tartışmalar başladı.1966 yılında özellikle TİP’in Malatya Kongresi bu süreç içerisinde bir dönemeçtir. Orada ilk defa farklı fikirler önergeler verildi ve ihraçlar söz konusu oldu. Ayrışma noktası da 68 Çekoslovakya işgalidir.

Çekoslovakya işgali Türkiye solunda büyük bir sarsıntı yarattı. Çünkü o güne kadar sosyalist olarak bilinen bir ülke başka bir sosyalist ülkeyi, sosyalizmden sapıyor diye, kanlı bir şekilde işgal etti. Orada büyük bir hayal kırıklığı yaşandı.

O dönem ben Devrimci Öğrenci Birliği (DÖB) içerisinde Deniz Gezmiş ile birlikteydim. Düşüncelerimiz, içerisinde milliyetçilik barındıran anti-em­peryalizm etrafında şekilleniyordu.

Çekoslovakya işgalinin ardında, Sovyet Büyükelçiliği’nin önüne giderek siyah çelenk bıraktık.

Bu eylemin ardından, TKP’nin önderlerinden Reşat Fuat’ın cenazesi nedeniyle, içerisinde Doğu Perinçek, Uluç Gürkan ve Cengiz Çandar’ın bulunduğu, bir grup arkadaş İstanbul’a gelmişti. Daha o zaman Aydınlıkçı falan da değilim. Onlarla beraber bu Çekoslovakya meselesini yeniden konuştuk. Orada, ‘sosyalizme ihanet eden bir gruba müdahale edildi’ şeklindeki fikirleri savunan arkadaşlar oldu. Bu benim açımdan bir kırılma noktası oldu.

Sonra 68 Haziran işgalleri başladı. İşgallerin başlamasıyla beraber solcu­lar, sosyalistler kitleleri ilk defa üniversitelilerin önderlik edebilecek bir pozisyonda olduklarını fark ettiler. 68’de ben İstanbul’daydım. O dönemin ateşleyici olaylarından birisi Deniz’lerin İÜ TIP Fakültesini işgal etmeleridir.

İşgal, başlarken aslında çok planlı çok tasarlanmış kararlaştırılmış bir işgal de değildi. Kendiliğinden gelişen, Deniz’in ataklığı ile sonuçlanan bir işgal oldu. İşgal başladı ve bu işgal tüm İstanbul okullarına yayıldı. Yani o dönem sağcılarla, ülkücülerle çatışmalarda başladı ve biz bu çatışmalardan da üstün çıktık. 68 Haziran işgalleri üniversite gençliği açısından bir dönüm noktası olmuştur. Yavaş yavaş İstanbul ve diğer Anadolu kentlerinde gençler etkin önder güç haline gelmeye başladılar. Bu aynı zamanda TİP’ten kopuş anlamına da gelecekti.

69 yılı Türkiye solunda ayrılıkların dönemidir. 69’un Aralık ayıydı. Aydınlık Sosyalist dergi çıktı ve grup ikiye bölündü. Bir tarafta işte Mahir Çayan, Seyhan Aydoğdu, Vahap Aydoğdu, Mihri Belli, Münir Aktolga vardı. Diğer tarafta da biz Aydınlıkçılar daha sonrada PDA diye anılan grup vardı.

Bu bölünme neydi? Her geçen zamanda yeniden düşünüyorum, düşündüklerimi gözden geçiriyorum. 1988 yılında yazdığım 68 kitabını okuduğum zaman daha sonra okuduğumda bazı şeyleri daha net gördüm.

Cezaevinde anılarımı yazarken eski Aydınlıkçı havamda değildim, daha nesnel davranmaya dikkat ettim. Ama aradan geçen bu kadar zaman sonra kitabı yeniden okuduğumda fark ettim ki, o günkü bakışım da yeterli değilmiş.

O döneme bütünsel olarak bakabilmek gerek. Bunu yapmaya çalıştığımda, 60’lı yıllardaki TİP içerisindeki kavgada partinin bürokratik mekanizmayı çok fazla işletmesi ve farklı fikirlere tahammül edemeyen yapısı rol oynamıştır başlangıçta. Ve bu giderek Sosyalist Devrim (SD) ve Milli Demokratik Devrim (MDD) arasında ideolojik bir ayrılığa neden oldu.

MDD daha çok bize eski TKP’den arkadaşların miras bıraktığı bir stratejiy­di. 1967 ile birlikte Türk Solu dergisiyle başlamıştı.

Türk Solu dergisinin arkasında Reşat Fuat ve Mihri Belli vardı. MDD genç­lik içerisine de, oradan gelişen bir fikir akımı olarak geldi. Ve sonuç olarak TİP’te çok büyük bir parçalanma yaşandı. Şimdi baktığım zaman bizim o dönem ciddi bir bağımsızlık düşüncesi, ABD’nin Vietnamı işgal etmesiyle ortaya çıkan anti-emperyalist bir damar vardı. Bununla beraber ciddi olarak milliyetçilik PDA içerisinde barınıyordu. Milliyetçi düşünceler etkin ve 27 Mayıs tekrar olabilir mi fikri yaygındı. Askerlerle ilişkileri tam olarak ayarlayamadığımız zaafları içerisinde taşıyordu. Gençlik ve MDD içerisinde 27 Mayıs’ın yeniden olmasına dair beklentiler vardı. Zaman zaman mitinglerde ‘Ordu Millet Elele’, ‘Ordu Gençlik Elele’ türü sloganlar atıyorduk. Mesela, ‘İkinci Kurtuluş Savaşımız’ şeklinde, Mustafa Kemal’in başlattığı mücadeleyi devam ettirme biçiminde fikirlerimiz vardı.

Bu işin tali yanı mıydı esas yanı mıydı bunu tartışmak gerekiyor ama ben MDD hareketinin tamamı içerisinde farklılıkları da dahil ederek içerisinde milliyetçiliği taşıdığını düşünüyorum. Bugün solu değerlendirirken de, içerisinde taşıdığı zaafların büyük oranda geçmişe dayandığını düşünürüm.

Sosyalist harekete baktığımızda geldiğimiz nokta olumlu değil, neden bu buralara geldik? Oğuzhan da söylüyor, sol içerisinde milliyetçilik, ulusalcılık çok yaygın bir hale geldi, diye. İşte bunun kökleri bu dönemlere dayanıyor. Kürt sorunu ile ilgili yazdığım bir yazı nedeniyle, bana gelen maillerde, ben Marksist-Leninistim, sen bölücü işbirlikçisin, türünden şeyler yazılıyor.

Oğuzhan Müftüoğlu

Ben bir şey sormak istiyorum. Mihri Belli’den gelen mesajın bir yerinde üzeri karalanmış bir bölüm var, başlangıçta orayı okumadım, ama şöyle bir şey söylüyor; 60’larda Doğu’lar bizden cuntaya yeterince yakın davranmadığımız için ayrıldılar, diyor. PDA hareketi için bu doğru mu buna yanıt ver de öyle bitir….

Oral Çalışlar

Ben böyle bir şey hatırlamıyorum. Ama özel olarak Doğu ile aralarında böyle bir diyalog geçtiyse o başka. O sırada yaptığımız bütün tartışmalar içerisinde bunu metinlerde de görmek mümkün, böyle bir tartışma yoktu.

Oğuzhan Müftüoğlu

Peki, ben sizden sonra geldim, o zamanlarda Aydınlık Sosyalist Dergiyi okuyordum, iyi de takip ediyordum. Şahin Alpay’ın, işçi sınıfının öncülüğünün objektif-subjektif koşulları yoktur o yüzden asker-sivil-aydın zümre öncülüğünde bir hareket gereklidir diye özetleyebileceğim bir yazısı vardı. Mihri ve Doğu arasında ne oldu bilemiyorum ama bizim aramızda tartışma konusu olan şeylerden bir tanesi buydu.

Oral Çalışlar

Ya şunu söyleyeyim 1967 yılında Türk Solu dergisi çıktığında, 68’de Aydınlık çıktığında asker-sivil- aydın zümre olarak sosyalist hareketin en önemli bir bileşeni olduğu ifade ediliyordu. Bu sırf Aydınlıkçılara özgün bir şey değildi.

Oğuzhan Müftüoğlu

Ama önderlik meselesi…

Oral Çalışlar

Önderlik meselesi olarak o çok tartışıldı eleştirildi ama şunu söyleyeyim, buradan kurtarmaz. Aydınlıkçılar darbeciydi biz değildik diye kurtulamazsınız.

Oğuzhan Müftüoğlu

Birazdan Ertuğrul’a da soracağız darbeci miydiniz diye…

Oral Çalışlar

MDD içerisindeki herkes de 27 Mayıs benzeri bir görüş hakimdi. Mihri Belli’lerde de vardı. Bunu Aydınlıkçılar yapıyordu diye bir şey söylemeyelim. Kitleden kopuştan itibaren bu konu herkeste yaygındı. Ertuğrul’a sor 12 Mart’ta yaptıkları konuşmayı.12 Mart’tan sonra hepimiz 12 Mart’ı anlamakta güçlük çektik. Dev-Genç de dahil. Türkiye’deki MDD hareketi ciddi olarak darbeciliğin cuntacılığın milliyetçiliğin etkisi altındaydı. Teşekkür ederim…

Oğuzhan Müftüoğlu

Şimdi söz Aydın’da.

 “Nedensellik İlişkisi İçerisinde Önceki Olaylar Sonrakini Etkiler”

Aydın Çubukçu

Merhaba arkadaşlar. Öncelikle, 40 sene öncesinin konularını yeniden tartışmaya başlıyormuşuz gibi olmayalım, hoş bir şey değil. Ama bunlar devam eden meseleler. Bir algı yanılmasına yol açmasın. Belki bunları bun­dan 40 sene sonra da torunlarımız bu konularda tartışmaya devam edecek. Öyle bir kötü durum.

Türkiye’de sol nereden başladı? Solculuk denen şey nereden şekillendi? Bugün kü sorunlar nelerdir? dediğimiz zaman, ben bunun Türkiye’de ileri-geri olarak adlandırılabilecek ve solu da şekillendiren bölünmelere dayandığını düşünüyorum. Türkiye’de solun şekillenmesi, fikri temelleri denilince Batı’dan biraz farklı olarak bizde işçi sınıfının ya da Fransız Devrimi ile başlayan sınıf mücadeleleri eksenine oturan bir bölünmeden bahsede­bilmek çok mümkün değil. Onların etkisi olmuştur bizde de ama kendi ülkemizin kendi coğrafyamızın temel özellikleri bu gidişatta temel rol oynamıştır. 60’lı yılların solcu gençlerini düşünelim. Bizi solcu olarak tanımlandırır hale getiren üç temel tarihi dönüm noktası olduğunu düşünüyorum. Birincisi Tanzimat Fermanı, İttihat Terakki’den gelen görüşler gelenekler; ikincisi milli kurtuluş savaşında oluşan bir takım etkiler ve orada komünistlerin takındığı tavır ve komünistlerin milli kurtuluş savaşına getirdiği yorumlar; üçüncüsü de 27 Mayıs.

Ben şahsen kendimin nelerden etkilendiğimi düşündüğümde ve bu genel bir çerçeveye oturtmaya çalıştığımda, gördüğüm belirleyici 3 duraktır bunlar. Böyle olunca bizde Marksizm-Leninizm genel olarak 60’lardan sonra kendisini hissettirmiştir. Ondan önceki ileri-geri kavgalarında bu çok belirgin değildir. TKP bile kendini Kemalizm’in bir ileri noktasından tanımlamaya çalışmış bir parti olmuştur. Yani Mustafa Kemal solcu olsaydı neler yapardı gibi görüntü vermiştir ve bunun arkasından kendini meşrulaştırmaya çalışmıştır TKP. Bu önemli bir etkidir ve 27 Mayıs’tan sonra Kemalizm ve Marksizm arasında bir ittifak çalışması bu geleneğin bir devamı olarak ortaya çıkmıştır.

Kemalizm nedir? Nasıl tanımlanmıştır? Ve Marksizmle bunun arasında nasıl bir ilişki kurulmuştur? Bu da son derece problemli bir meseledir. Ben daima bir düşüncenin bir siyasi yapının oluşumunda 3 esaslı fikrin rol oynadığını düşünüyorum.

Birincisi, geçmişten gelen etkiler.

İkincisi, içinde bulunulan somut durum.

Üçüncüsü, bu en önemlisi olan ve ayrım noktalarında kendisini hissettiren gelecek tasavvurudur.

Nasıl bir gelecek istiyorsunuz?

Nasıl bir gelecek düşlüyorsunuz?

Bunlar bugün yaptığınız şeyi de belirler. Geleceğin etkisi diyorum ben buna. Bir nedensellik zinciri içerisinde düşünürseniz, önceki olaylar sonrasını etkiler. Zamanda öncelik sonralık ilişkisinde nedensellik belirleyicidir. Ama siyasette henüz olmamış olanların bugün de etkisi son derece önemlidir. Geleceği nasıl tasavvur ederseniz öyle kurarsınız ve tarihe öyle bakarsınız. Tarih sizin için geçmişe dair masallar yığınından öte bir şey ifade ediyorsa bu sizin geleceğe dair tasavvurlarınız içindedir. Siyasette gelecek en az geçmiş kadar etkilidir. Ve bütün bu solun şekillenme döneminde de bunun bir eksikliği faktörü olar­ak zaman zaman kendisini göstermiştir. Bunun çok etkili olduğu ütopik durumlar da söz konusu olmuştur. Ama ben geleceğe dair tasavvurlarımızın solun geleceği açısından önemli bir yer tuttuğunu düşünüyorum.

Mihri Belli hakikaten kilit bir isimdir. Başımıza gelen her şeyin sorumlusu­dur. Bunu yüzüne defalarca söyledim. Gene burada bahsedilen zamanlarda gene öyle bir toplantıda, Esat’ta bir evde, Deniz’le arasında şöyle bir tartışma geçti. Deniz ısrarla, “bir parti kur abi, zamanı geldi başımıza geç bir parti olarak mücadeleye devam edelim”, dedi. Mihri Belli Deniz’e, “Şeyh Bedreddin’in partisi mi vardı”, diye cevap verdi..Hakikaten yoktu. Aradan 30 yıl geçti gene Mihri Belli’yle bir konuşmada, dergi için röportaj yapıyorduk. Dedim ki ‘abi sen bize bir zamanlar böyle bir şey demiştin. Senin parti kurmaktan yana bir problemin, bir sıkıntın mı vardı kaçınıyordun, istemiyordun, nedendir? Şeyh Bedreddin’iin partisi mi varmıştı diye sormuştun şimdi ne diyorsun?’ dedim, ‘Eeee var mıydı’, dedi? Hala oradaydı.

Oğuzhan Müftüoğlu

En azından savrulma yok adamda.

Aydın Çubukçu

Mihri Belli Kemalizm ve sosyalizm arasında kurulması gerektiğini düşündüğü bağın, en militan savunucusuydu. Kendisinin MDD teorisi tamamıyla buna yönelikti. Milli Cephe, Zinde Kuvvetler, asker sivil aydın zümre, gibi kavramların gençlik içersinde yayılmasında belirleyici rol Mihri Belli’nindir. Bunların mucidi elbette ki kendisi değildi. Tabii o savaşmış, dağlardan gelmiş birisiydi. Diğer TKP’liler gibi değildi biz bu yüzden onu severdik. Militandı, kavgacıydı. Pısırık pısırık şeyler söylemiyor ihtilal istiy­ordu adam. Bu ihtilal nasıl bir ihtilaldi bizim de bunu düşünecek çok zamanımız yoktu. Ne diyor dediği son mesajda her fakülte kendi örgütünü kurmalı. Lan fakültelerle olacak iş mi bu? Niye her fabrika değil mesela? Niye her işçi havzasından bir örgüt çıkmıyor? Bu nasıl bir devrimci hareket? Gençlik hareketi. Oysa aynı dönemde Türkiye’de işçi hareketi, köylü hareketi, üretici köylülerin toprak işgallerinden tutun, çay tütün, pancar, sarmısak üreticilerinin hareketleri, ülke bambaşka bir ülke bunun böyle olduğunu biz çok fark etmedik. Her şeyi kendimiz zannettik.

Biz kaynayan toplumsal bir hareketin vitrinde gözüken mankenleriydik. Ama biz kendimizi her şey gibi görmeye koşullandırıldık. Kimler tarafından? Mihri Belli tarafından. Dev-Genç’e gençlik partisi diyenler bile çıkmıştı. Dev-Genç parti olacaktır diyenler bile çıkmıştı. Bunun nedeni gençliği diğer

sosyal sınıflardan farklı, ama diğer sosyal sınıfların yapacağı hiç bir şeyi yapamayacak, ancak gençliği kendi çektiği yöne doğru gelecek insanların işiydi. Gençlik farklı bir tavır koydu ama. Onların tasavvur ettiğinden daha çok dinamik, daha çok kendi açığa çıkardığı dinamiğe inanmış bir gençlik ortaya çıktı. İşçiler silaha sarılmıyorsa onların yerine ve adına biz silaha sarılırız, köylüler ihtilalci hareketin içerisine girmiyorlarsa onların yerine ve adına biz yaparız diyen bir rolü benimsedi gençlik. Sonra gerçekten gökyüzünü saran bir fetih harekatı oldu ve başarısızlığa mahkum oldu. Yani eğer bir sosyal projeniz varsa, bunu gerçekleştirmek için gerçek bir sosyal güce dayanmalısınız. Bunu öğrendik ve işçilerin köylülerin olmadığı sadece gençlik hareketiyle bu işleri yapamayacağımızı tarihsel deneylerle anlaşıldı. Bunu deneyerek anlamak gerekmiyordu okuyarak da öğrenebilirdik. Ama okuduğumuz her şey bizi gaza getiriyordu. O bakımdan da anlamamız için deney yapmamız gerekti. Bugün yaşanan şeyler, içeriği anlamsız bölünme­ler içerisinde ortaya çıkmış ve bir tarihsel gücün kendi içindeki bölünmeler olarak bana gözüküyor.

Mesela MDD mi SD mi?

Bunda niye bölünmüşüz?

Parlamento mu yoksa parlamento dışı devrimci mücadele mi?

Güler yüzlü sosyalizm mi çatık kaşlı pala bıyıklı sosyalizm mi?

Gibi…

Çok tartıştığımız ve tartışmak için çok zaman sarf ettiğimiz kavramlar ilk olarak ortaya atıldıklarında ciddi bir bölünmenin nedenleri olmayacak kadar dardılar. Ama sonra bölünmenin zorunlu olduğu gibi bir süreç içerisine girdiğimizde bunlara çok sert ve aşılmaz içerikler yüklemeye başladık ve bu asıl 70’li yıllarda oldu.

70’li yıllarda o kadrolar, çünkü teoriyi çok sıkı bir şekilde takip eder ve kavgalarında birbirlerinin kafalarına kitapla vurur hale gelmişlerdi.

Yani 75-79-80’li yıllara, o döneme gelene kadar mahalle kavgalarında, kahve kavgalarında köy meydanlarında Lenin öyle demez, Stalin böyle der, Marx’ı yanlış anlıyorsun, hayır o böyle değil gibi alıntılarla birbirleriyle kavga eder hale gelmişlerdi. İçerikler sertleştirilmişti ve kim bilir hangi başka sebe­plerle bölünmeler örgütsel hale gelmişlerdi.

Bir hikaye ile bitireceğim. Şiddetli bir siyasi tartışmayı anlamlı kılan teorik bir zenginlik miydi bugün? Hayır cevabını veriyorum, bu ihtiyacımız olan bir tartışma değildi. İyi bir dönem değildi, yararlı bir dönem değildi. Hikaye şu:1979 yılında Devrimci Halkın Birliği diye bir gazete çıkıyordu ve onda şöyle bir haber vardı. Tunceli’nin Ovacık ilçesinin bilmem ne köyünde köylüler Revizyonizmin üç dünya teorisini reddettiler. Köylüler toplanmışlar tartışmışlar. Bu revizyonist bir teoridir bize gelmez diye reddetmişler.12 Eylül’den sonra asker köyü basıyor. Komutan milleti meydana topluyor diyor ki üç dünya teorisini reddedenler buraya geçsin. Bir kişi geçiyor. Geriye dönüyor bakıyor kimse gelmiyor. Daha önce toplanmış reddetmişlerdi. Diyor ki hepiniz Maocu mu oldunuz ibneler. Biz evet mahalle kavgalarından köy meydanlarına kadar, revizyonizm, modern revizyonizm oportünizmin çeşitli biçimleri orta yolculuk, gibi kavramları bolca tartıştık. Ve her örgüt kendi varlık gerekçesini bu teorik temellere oturtmak için kitaplar okudular, kafalar paraladılar. Dönüp baktığımızda onlardan geriye ne kaldı.Hepiniz Maocusunuz diyen bir ses kaldı. Gelen yok, üç dünya teorisini reddedenler buraya gelsin deseler yine gelen yok niye o kadar kan döküldü niye bunları yaptık. Hiç birimizin elinde değildi bu. Suç kabahat özeleştiri verin niye böyle yaptınız denilebilecek bir durum değil bu. Öyle bir atmosfer öyle bir dünya öyle tarihi bir dönemki bu okullarından çıkıp eline silahı almış örgüt kurmuş insanların engelleyebileceği bir meselede değildi.

Bugün bunu tamir edebilecek yerde miyiz? O günkü bölünmelerin nedenlerini bugün ortadan kaldırabilecek durumda mıyız? Bana sorarsanız değiliz. Her yerde söylerim burada da söylemekte bir sakınca görmüyorum. Solcuların birliği denilen kavram boştur. Biz birleşemeyiz, bizim birleşmemiz bir şeyde ifade etmez. Topu topu yüz yüz elli bin kişiyiz birleşsek ne olacak? Önemli olan gündelik kavgaları içerisinde işçileri emekçileri birleştirecek bir platformu yaratabilmektir. Onlar nasıl birleşebilir? Kendi aralarındaki etnik, kültürel, dini farklılıkları ortadan kaldırıp ortak bir mücadele içerisinde olacakları zeminleri yaratıp bir araya gelebilirler, bu probleme bir çözüm bulmalıyız?

Yoksa Oğuzhan’la ben aynı örgüte girsek ne olacak? Umutsuzum, iyi bir şey olmaz. Ama birleşmiş bir halk hareketi içerisinde biz aynı siperde yeniden savaşabiliriz. Canımızı yine aynı inatla aynı inançla verebiliriz. Başka bir yerde birleşebiliriz bu işçilerin birleştiği halkın birleştiği kendileri için mücadele ettikleri zemin olabilir. Teşekkürler…

Oğuzhan Müftüoğlu

Aydın’ın birleşmek üzere söylediklerinin bir kısmına katılıyorum. Çünkü en azından bugün bu oturumda bizim birlik işini çözelim diye buraya gelmediğimiz ortada. Şimdi söz sırası Ertuğrul’da. Oral’ın sataşmaları vardı. Özellikle Dev-Genç’e yönelik, onların cevabını alacağız.

“Dev-Genç Bağımsız Bir Siyasi Hat Üzerinde Yürüdü”

Ertuğrul Kürkçü

Ben tam oradan başlamayı düşünmüyorum aslında. Geçenlerde bana bu Hatırla Sevgili dizisinde geçen bir sahneyi sordular. Bu sahnede Mahir Çayan’ı temsil eden kişinin yanında subay kıyafetli insanlar dolaşıyor. Bunun üzerine bana bunlar acaba cuntacılar mı yoksa ajanlar mı, diye sordular. Ben dedim ikisi de değil onlar devrimci. Nasıl yani dedi? Eğer subayları da örgütleyebilirseniz devrimci subaylar olur. Tıpkı devrimci siviller olduğu gibi devrimci askerler de olabilir. Mesele şu, ben kısaca düşüncemi söylemiş de olayım. Hiç bir devrim, devrimler tarihine baktığınız zaman bir tarafta devrim ordusu diğer tarafta karşı devrim ordusu şeklinde karşılıklı dizilir birbirlerini ortadan kaldırmak için kanlı bir savaşa girişirler, ayakta kalan ya devrim yapar ya da karşı devrim yapan muzaffer olur gibi bir şey olmaz. Sürekli geçişlerle sürekli parçalanışlarla devlet mekanizmasının parçalanması dediğimiz şey zaten böyle bir şeydir. Zaten böyle olmasaydı Rus çarlık ordusu bir bütün olarak aşağıdan yukarıya doğru Bolşeviklerin yanına geçmiş olmasaydı, Ekim Devrimi örneğimiz olmazdı. İşçilerin köylülerin askerlerin Sovyetleri diye bir şeyden söz etmiş olmazdınız. Dolayısıyla bu askerin göründüğü yerde problem vardır diyenler devrim yapmak için şu kadar zahmet etmek istemeyen asla bir devrimi düşünmeyen bir devrim yapmak için söyleyeceği hiçbir şeyi ve yapacak birşeyi olmayan insanlardır. Devrimci her tarafta devrimci muhalefeti örgütlemek gibi bir görevi olan kişidir. Bu açıdan baktığımızda bizim hareketimiz için Türkiye sosyalist hareketine çok esaslı bir deneyim ve bu askerlerin devrimci harekete bir de şehit getirmiş olduklarını unutmamamız gerektiğini düşünüyorum.

Onun için Dev-Genç’in böylesi bir hikayeyle alakası yoktur. 12 Mart’ı doğru tahlil edip doğru tavır almayı birgün öncesinden isterdik. Bu konuda demokratik güçlerden kopmama kaygımız bizi ortaklaşa “eğer reform yaparlarsa destekleriz yapmazlarsa desteklemeyiz” bildirisinin altına imza atmak zorunda bıraktı 13 Mart günü. Ama biz birgün sonra kendi bağımsız pozisyonumuzu da takındık. Dev-Genç’e, Dev-Genç’ten doğan akımlara aşağı yukarı 40 yıldır usanmadan bıkmadan bu metinler gösterilir, her seferinde de ben bunu cevaplamak zorunda kalırım. Neden ben yapıyorsam mesela Merkez Yürütme kurulumuzun diğer üyesi (Oğuzhan Müftüoğlu) burada bunu hep ben yaparım. Ama yapıyoruz bunda bir şey yok. Tarihe yazılsın.

Oğuzhan Müftüoğlu

Sen içerideyken ben çok yazdım onu.

Ertuğrul Kürkçü

Sonra da bana bıraktın. Peki tarih yazımında, tarih böyle bir şey, tarihi tarihçiler yapıyor bir bakıma. Bütün bu belgelerin bizim dediğimiz yerden yorumlanacağı bir zaman gelince hikaye başka türlü anlatılacak. Bu söylediklerimi Oral’a hitaben de söylüyor değilim. Bu şu anlama da gelmiyor. Bizim THKP-C ve onun evvelinde de Dev-Genç’in bütün, bu ne diyelim askere tarihsel anlamında fazla bir misyon yükleyen eğilimlerden yaklaşımlardan bir şekilde etkilenmediği, bunun önemini doğru dürüst kavradığı bundan ötürü atılacak ‘a’ adımı yerine ‘b’ adımını atmış olmadığı anlamına gelmiyor.

Ama şunu söyleyebilirim; bizim Dev-Genç’i yönettiğimiz bütün dönem boyunca Doğan Avcıoğlu’nun ‘Devrim’ gazetesi, bu gazetenin gençlik işlerine memur ettiği Uluç Gürkan’ın kuşatması altında, şurayı bombalayın, burayı bombalayın, size bomba getirelim, tekliflerini reddetmekle geçti hayatımız. Demek ki kendimize ait ayrı bir tavrımız, kendime ait ayrı bir programımız varmış. Öyle olduğu için de Devrim gazetesi, bizim Dev-Genç’in başından indirilmemiz için kampanya açtı.

Ancak o zaman Aydın Çubukçu’nun dediği şey oldu. Aslında bu hiç kimsenin tahmin etmediği de bir şeydi. Devrimci Gençler, üniversiteliler, yani Dev-Genç’te toplanan insanlar ‘hayır, biz bir bağımsız devrimci hat istiyoruz’ dediler. Nitekim 12 Mart’a böyle gittik bugüne kadar da böyle geldi. Bu konuya ayırmak istemediğim kadar zaman ayırdım; ama bir şekilde tarihi de “Hatırla Sevgili”de görünen subayları da açıklamamız gerekiyor. O açıdan bu soru iyi oldu.

Ben birkaç şey daha söyleyeceğim. Birincisi bu aramızdaki ayrılıklar mese­lesi… Ben dünyada ayrılıkları olmayan bir devrimci hareket bilmiyorum. O yüzden bunda da bir tuhaflık görmüyorum. İşçi hareketinin heterojen ve çoklu yapısından, ezilen sınıfların çoklu kimliklere sahip olmasından doğan bir şeydir ayrılıklar. Manifesto’yu okumuşsunuzdur, oraya baktığınızda Marx’ın dört sosyalizmden bahsettiğini, bunlardan bir tanesinin, proleter sosyalizmin iddialarını taşıdığını söylediğini görürsünüz. Marx’ın zamanından bu zamana geldik diye bu eğilimler ve farklıklar, işçi hareketi içerisindeki farklılıklar ortadan kalkmış değil. Kaldı ki hayat sadece bundan da ibaret değil. Aradan 2 yüzyıla yakın bir zaman geçti. Bütün dünyada toplumsal yapılar büyük değişime uğradı, üretimde büyük farklılaşmalar oldu, dünyada sosyalizm kuruldu ve battı, ve bütün bunlardan doğan görüş farklılıklarının olması kadar doğal bir şey yok. Eğer başarılı olduğunu kabul ettiğimiz, imrendiğimiz devrimlere bakacak olursak, örneğin Ekim Devrimi’ne bakalım, bu devrimin gerçekleştiği rejim, aslında ilk devrimci hükümet bir koalisyondu. Bolşevikler, Enternasyonalist Menşevikler, sosyal­ist devrimcilerin enternasyonalist kanadı, başka bir iki akım daha… Çin Devrimi’ne baktığınız zaman bir koalisyonun olduğunu görürsünüz. Belli ki iktidara gelemeyen başka koalisyon da dışarıda durmaktadır. Küba Devrimi’ne baktığınız zaman bir koalisyon görürsünüz. En son yakın zamanda gerçekleşen Nikaragua Devrimi’ne baktığınızda göreceğiniz şey yine bir koalisyondur. Bunu Türkiye’ye uyarladığımızda, 70’lerin ikinci yarısında Türkiye’de de Devrimci Sol, Devrimci Yol, Kurtuluş gibi değerlendirebileceğimiz eğilimler birleşerek bir devrim başarmışlardır; ama eğilimler farklılıklarını sürdürmektedirler. Komünist partisi de öte yanda durmaktadır. Böyle baktığınız zaman demek ki şundan kurtulmamız gerekiyor: aramızda ayrılık var, hangimizde ne gibi bir hastalık var acaba? Bence böyle bir şey yok. Ayrıyız; çünkü farklı çıkarları, farklı eğilimleri, farklı konumları temsil ediyoruz, edebiliriz.

İkinci mesele şudur, fark iddia ediyorsun da buna hakkın var mı, bunun bir sosyal bir zemini var mı? sorularına doğru cevap veriyorsan zaten bir meşruiyetimiz vardır. Bence asıl problem bu farklılıkların, ayrılıkların, ayrı söz ihtiyaçlarının olmasında değil, bunların meşru bir biçimde bir araya gelerek bir büyük faaliyete girişip girişemedikleridir. Yani aralarındaki ayrılıkları bu büyük faaliyet için telif edip edememeleridir. Bu birinci prob­lemdir. İkincisi bunun telif edilememesinin önündeki engeldir. Komintern sonrası Stalin zihniyetinin, sosyalist harekete egemen olan zihniyetin; yani her sınıfa bir sosyalizm, her sınıfa bir parti, meşru olmayan sosyalizm dışındakilerin hepsinin gayri meşru olduğu yaklaşımıdır bu engel. Yani bu durumda görüş ayrılığınız ancak kriminolojinin, günahların ve suçların, ağır ceza yasalarının içerisinde izah edilebilir. Öyle olduğu içindir ki Türkiye’de böyle bir dönem yaşanmıştır, eğer kitabın emri buysa; yani her sınıfa bir parti ve sadece bir tane meşru sosyalizm varsa, ben isem o, hepiniz gayrimeşrusunuz. Ne yapılır gayrimeşru olana? Devrimci bir faaliyet içerisinde her şey yapılır, düşmana ne yapılıyorsa o yapılır. Bu yaklaşımın kendisinde bir problem vardır, var olmaya devam ediyor. Bence bu problemi hakikaten içselleştirerek halletmez isek önümüzde bu problem durmaya devam edecektir. Bu şu anlama gelmez; farklı görüşlere sahip olanların hepsi bizim gözümüzde eşit değerde olacaktır. Bu niçin öyle olsun? Bu yap­mak istediğimiz işe bağlıdır. Eğer biz bir fabrikanın kapısını yıkmak istiyor­sak, kapının yıkılmasında hemfikir olanlar bir araya gelip o işi yapabilirler. Yıkılmasın diyene de iyi gözle bakacak değiliz; ama bu onu yok etmemiz gerektiği anlamına gelmez. Çünkü belki de daha sonra bir kapı yapmak gerektiğinde ona ihtiyacımız olacaktır. Bu kadar pragmatist ve yararcı elbette ki bakılmaz politikada; ama teşbihte hata olmaz derler. Böyle baktığımızda bu meşruiyet meselesi çok esaslı biçimde çoğulculuk yaklaşımının sosyalist harekette geçmişte egemen olup olmaması ile ilgi­lidir. Bunun tamamen yok olduğunu söyleyebilirim.

Türkiye sosyalist hareketi bilinçli olarak, çoğulcu bir hayat yaşamamıştır. Ben bunun istisnasının Dev-Genç olduğunu düşünüyorum. Dev-Genç de bir parti olarak görülmediği için bundan bağışık kalabilmiştir. Aslında bugün Türkiye sosyalist hareketine yataklık eden, zeminlik eden, hemen hemen tüm eğilimler Dev-Genç içerisinde şekillenmiştir. Mesela bizim yönetimde olduğumuz dönem en az 8 eğilim vardı. Bu eğilimlerin hepsi yaşayan, çalışan ve güçlenen bir Dev-Genç’in kendi çıkarlarına olduğunu düşünmek akıllılığını gösterdikleri için esas olarak Dev-Genç’e değil, yönetimde bulunanlar itiraz etmişlerdir; ama bütün olarak hasımları karşısında Dev-Genç’i savunmuşlardır. Bu çoğulculuktan Dev-Genç bence karlı çıkmıştır. Bu çoğulculuktan sosyalist hareketimiz birlikte mücadele geleneğini, farklı düşüncelerin bir arada yaşayabileceği bir devrimci örgüt geleneği başlangıcını elde edebilmiştir. Elimizde olan en önemli şeylerden birisi budur.

İkinci nokta, bizim geçmişteki ayrılıklarımız o kadar tesadüfi ya da manasız da değildi. Çünkü bu ayrılıklar dünya sosyalist hareketi içerisinde vardı. Dünya sosyalist hareketi içerisinde üç temel eğilim; Sovyetler Birliği eğilimi, Çin’in eğilimi – ki bunlar aynı kominform içerisinde bulunmaktan çıkmışlardı 60’lardan sonra – ve Avrokomünizm dediğimiz eğilim – ki bu kısmen Yugoslavya’daki hareketle akraba sayılır – onun dışında da Küba’nın Sovyetler Birliği’yle müttefik ama ayrı çizgisi vardır. Bunların hepsi izdüşümlerini kaçınılmaz olarak Türkiye’de buldu. Dünya çapında meşru olan, tartışılan, beğenilen ve kendi istikametinde sonuç alan görüşlerin taraftar bulmaması düşünülemezdi. Bunların tartışılmasından daha doğal bir şey ben görmüyorum.

Diğer bir nokta, taktik meselesi. Üç taktik, Türkiye’de sosyalist hareketi geçmişte belirlemeye çalıştı. Bana sorarsanız bu taktiklerin hiç birisinin hakikiliği ispat edilebilmiş değil. Bunlardan bir tanesi silahlı kuvvetlerin ilerici kanadıyla ittifak halinde iktidarı ele geçirerek bir devrim yapmak, ikincisi parlamenter yoldan çoğunluğu sağlayarak bir sosyalist rejim kur­mak, üçüncüsü ise halk savaşı yoluyla iktidarı parça parça ele geçirerek bir devrim gerçekleştirmek. Bunların üçü de olmadı ve şu ana kadar başarı kazanmış değil. Tabi ki tarihen bir başarı kazanmış değiller; ama mantıken, aklen bunların hangisinin bize gelecek için bir tecrübe kazandırdığı söylenebilir? Bence ikisini hala tartışma halinde bırakabiliriz. İlk başta söylediğimi, yani askerlerin ilerici kanadıyla birlikte bir iktidarı ele geçirme meselesinin aslında tamamen gündem dışı ve tarih dışı olduğunu söyle­memiz mümkün. Ama geriye kalan ikisi hala tartışılan alan olarak kalıyor.

Oğuzhan Müftüoğlu

Ben bir şey soracağım. Sol hareketin tarihindeki ayrışmaların nedenleri çok önemli. Ayrışmaların sonuçları da çok önemli. Bizim hareketimizin sürekliliğini sağlamadaki en büyük problemlerden biri, THKP-C hareketi içerisindeki bölünmedir. Ondan hiç söz etmiyoruz. Hep 70 öncesine gidiyoruz. Halbuki 12 Eylül öncesinde THKP-C kuruldu. Kızıldere’nin öncesinde bir ayrışma yaşandı. Bunun nedenleri ve etkileri üzerinde kısaca durabi­lirsen…

Ertuğrul Kürkçü

Oraya gelmeden önce bir şey daha söyleyeyim. Aydın Çubukçu’nun ettiği bütün şikayetlere katılıyorum. Fakat ben şöyle demek istiyorum. Aslında Türkiye sosyalist hareketinin geçmişine dönüp baktığımızda ben küçük harfle marksizm içi farklar ve ayrılıklar olarak görüyorum yaşadığımız ayrılıkları. Mihri Belli’nin Mustafa Kemal’e yüklediği anlam, belki bir miktar tercüme anlamlı; ama benzer anlam yüklemeleri örneğin Nikaragua’da Sandino’ya kendilerinden bir önceki devrimci çığırın liderliğine, Venezüella’da Bolivar’a, Küba’da Jose Marti’ye yüklediklerini görüyoruz. Buradaki belki en önemli fark, bunların hepsinin sonuna kadar giden radikal bir demokratik devrimin, bir toprak devriminin, bir milli devrimin temsilcileri olmalarına rağmen Mustafa Kemal’in onlar kadar radikal, sonu­na kadar giden bir halkçı hareketin başında olmayışı ile araya bir çizgi çize­biliriz. Nitekim ben birinciler arasındaki bağlantının, geçmiş-gelecek bağlantısının ağır ideolojik tartışmalara yol açmadığını, en azından Küba’yı daha yakından izlediğim için biliyorum; ama ikincisinin Türkiye’de çok ağır bir tartışmaya yol açması son derece tuhaf. Çünkü Mustafa Kemal’in ‘Bunlar Ruslar için çalışan serserilerdir’ demesinden sadece bir hafta sonra Mustafa Suphi ve arkadaşları Karadeniz’de boğulmuşlardı. Dolayısıyla arada çok daha başka bir ilişki var. Aşağı yukarı eş zamanlı bir devrimci önderlik iddiası dolayısıyla ortaya çıkmış bir başka çatışma var. Bence bunlar arasında paralellik kurarken bu tarihsel farkların az düşünüldüğünü, az ilgi gösterildiğini düşünüyorum geçmiş devrimci harekette. Ancak gene de şöyle diyebilirim. Mihri Belli, Dr. Hikmet Kıvılcımlı, diğerleri bir askeri müda­hale yoluyla bir şey olabilir derken kendilerince şöyle bir tahlile dayanıyorlardı: Türkiye’de yeterince işçi yok, Amerika’nın baskısı var diyorlardı. Böylece aşağı yukarı hepsi aynı programı savunuyorlardı.

Milli demokratik devrim ve sosyalist devrim kavramlarını açımladığınız zaman hepsinin aslında bir reformlar dizisi olduğunu görürsünüz. Ortada hiçbir şekilde Marx’ın dediği gibi var olan devlet cihazını parçalamak, siyasi iktidarı emekçilere aktarmak, yeni bir devlet ve yeni bir ekonomi kurma programı yoktu. Reformlar yoluyla emperyalizme bağımlılığı azaltmak, tarım devrimi, dış ticaretin millileştirilmesi, eğitimde devrim, ağalığın ve feodal kalıntıların ortadan kaldırılması vs. Bütün bunların gerçekleştirilmesi sınırlığını içerisinde bir ittifak aradığınız zaman elbette size bir müttefik gibi gözükebilir. Ama bütün bunlar dünya sosyalist hareketinin Türkiye gibi ülkelere uzatmış olduğu reçeteden farklı değildi ki. Sovyetler Birliği’nin uluslararası bürosunun takdim ettiği programlar az gelişmiş, orta gelişmiş, yüksek derecede gelişmiş kapitalist ülkelere göre aşağı yukarı benzer reform programlarıydı. Çin’in vaadi de aşağı yukarı benzerdi. Bir tek Küba’nın farkı vardı. O zaman da zaten Küba’nın farkını Türkiyeli devrim­ciler gördüler. Ona dair bir başka programatik tavır aldılar. Amma velakin bütün bunlar Mihri Belli ile, Hikmet Kıvılcımlı ile TİP ile bizim aramızdaki tartışmalar sosyalist hareketin içindeki tartışmalardır. Bu tartışmaları Aydın’ın söylediği gibi önümüzdeki dönemlerde de yaşayacağız. Mesela Menşevik-Bolşevik tartışması Sovyetler Birliği’nin öncesinde Çarlık’ta başladığı yerden bugüne kadar geliyor ve devam edecek. İşçi sınıfının nis­peten istikrarlı gelişmiş tabakalarıyla, işçi sınıfına henüz yeni dahil olmakta olan çulsuz üreticiler arasında hep bir talep farkı, dinamizm farkı olacak ve aşağı yukarı ücretli işin ayrıcalık gibi göründüğü bir ülkede bu tartışmanın daha derin yaşanabileceğini aslında görüyoruz.

Ben bütün bu dönemi geriye doğru, bugüne doğru yorumladığımda birçok şey kalıyor. Taktik, program vs. Bunun için hepinize Türkiye’nin o günkü tablosunu kurmamız lazım hangimizin doğru söylediğini ve ne kadar doğru söylediğini görmeniz için. Nüfustan, işvereninden, sanayi ve tarımdan, diğer bütün etmenlerden, Amerika’nın ve Avrupa’nın rolünden, Ortadoğu’daki durumdan bahsetmemiz lazım ki bunlar daha iyi anlaşılsın. Fakat gene de geriye bir teorik farklılık kalıyor.

Ben bugünkü tartışmalara ipucu olsun diye, bizim hareketimizin içinden bugüne kalan en önemli kavramsallaştırmanın Mahir Çayan’ın emperyaliz­min Türkiye’de bir içsel olgu olduğu saptaması olduğunu düşünüyorum. Bu bize, sınıf mücadelesiyle anti-emperyalist mücadeleyi bağdaştırmak,

Türkiye kapitalizmi karşısına almadan ABD ya da Avrupa’yla itişmenin imkansız olduğuna dair net bir fikir ortaya sunan ve en kalıcı, en uzun ömürlü ve Türkiye’nin sosyo-ekonomik durumu değişmedikçe de kalıcı olarak alabileceğimiz en önemli saptamadır diye düşünüyorum. O yüzden geçmişteki her şey geçmişte kalmadı. Bir bölümüne bugün tutunuyoruz. Ben bu kavramsallaştırmanın özellikle bugün küreselleşme bağlamında yapılan tartışmalarda ulusalcılar ve liberaller karşısında devrimci marksiz­min geleneğe bağlanarak sürdürebileceği en önemli tutanak noktası olduğunu düşünüyorum.

Bizim aramızdaki, geçmişteki, THKP-C’de meydana gelmiş olan farklılaşma kısmen bununla ilgilidir. Ama tamamen de değildir. Kısmen bizim geçmiş tartışmalarımızın içinde Türkiye solunun geri kalanı ile yaptığımız tartışmanın aslında bizim tarafımızdan kazanılmış değil kaybedilmiş olduğunu kabul eden arkadaşlarımız, pratik olarak bunun doğrulanmadığını düşünen arkadaşlarımız başlatmış olduğumuz ya da uygulamakta olduğumuz mücadele hattının terk edilmesi gerektiğini savundukları için bu tartışma içerisinde çıkan bir ayrılıktı. Bunun başka pek çok yönü de var. Bizim açımızdan bu hatta gitmek gerektiğini düşünenlerin önemli bölümü bakımından bu hattın doğruluğundan ya da yanlışlığından ziyade bir kere başlatılmış olan bir isyanın bütün sonuçlarına vardırılıncaya kadar takip edilmemesinden doğacak olan moral kayıpların öbür türlü kazanılacak politik kazançlardan çok daha ağır olacağı gerekçesiyle bu hat üzerinde duruldu. Nitekim 74’ten sonra daha ateş altında olmayan bir tartışma içe-risinde pek çok eğilim, aynı hattı benimsemekte tereddüt etmemiş pek çok eğilim pek çok yönden tartışmaya tabi oldu. En son noktaya kadar vardıktan sonra bu başkaldırı, bu tartışma yapıldı. Daha sonraki sonuçlar apayrı; ama bizim aramızda yani THKP-C tarih sahnesindeyken ortaya çıkan bölünme buydu. Hukuken bu bölünmenin sonuçlarının ne kadar geçerli olduğu bahsinde – bizim MK’mız 11 kişiydi, bir arkadaşımız -Hüseyin Cevahir- ölmüştü, 5’e 5 kalmıştık tartışmada – bizim gibi düşünmeyen arkadaşlara dair yaptırımımızda haklı olmayabilirdik, tarih önünde bunun böyle olmadığı söylenebilir ama çok zaman geçti, alacak-verecek bu açıdan kalmadı.

Ama geriye dönüp devrimci hareketi bir de bu yönden irdeleyecek olur­sak tabi sosyalist demokrasi, azınlığın hakları, suçlamalarda kendini savun­ma, adil yargılama gibi talepleri sadece burjuvaziye karşı değil, birbirimize karşı da ileri sürmek ve kollamak görevimiz olduğunu da ortadan kaldırmaz.

 “İhtilalciydik”

Mahir Sayın

Aydın konuşmasında demişti ki: “Biz birleşemeyiz, birleşsek de ne olur en fazla 150 bin kişiyiz.” Gerçekten biz birleşemeyiz. Aynı problematik içerisinde kalıp da bölünmüşsek ve orada kalmaya devam ediyorsak birleşemeyiz. Eğer aklı başında insanlarsak, bizi kimse kandırmadıysa, Mihri Belli kandırmadı bizi ama bir yerlere doğru itelemiştir, onların kimileri olumlu kimileri olumsuzdur – birleşemeyiz. Ama bugün hala biz o yaşadığımız tarihin problematiğini olduğu gibi benimsiyor isek, aynı tarih­lerden geçtiğimiz zaman yine aynı şeyleri yaparız. Oral bulunduğu nok­tadan konuşacaktır. Mesela 12 Mart’a karşı tutumumuz ve buradan geriye baktığımızda yine benzer görünecektir. Ama biz problematiğimizi değiştirirsek geriye dönüp baktığımız zaman her şey başka türlü görün­meye başlar. Yani şöyle düşünün Sovyetler Birliği’ne sosyalizmin kalesidir gibi bakarsanız, orada yaşanan tarih size bir türlü görünür; Sovyetler Birliği’ne işçi sınıfının üzerinde de bir diktatörlük olduğu yönünde bakarsanız, o zaman başka görünür her şey. Eğer biz problematiği değiştirme teklifi yapmadan ya da o zaman içerisinde bulunduğumuz problematiğin doğru olduğunu ispatlamadan devam edersek böyle tartışmaların çok fazla anlamı olacağını sanmıyorum. Bu kadar kısa süreler içerisinde tarihin yaşanmış bütün olaylarını hem de değişik problematikler içerisinde bulu­narak aktarmak olanaklı değildir. Ancak burada da belli karakteristik renk-leri öne çıkarmamız mümkün olur. Daha sonra konuşmanın seyri içerisinde bunu unutabilirim, Mihri Abi için şöyle bir şey söylenmişti: Bizim her şeyimizin müsebbibi odur. Biraz negatif sesi var bu cümlenin; ama mesela ihtilalciliğimizin müsebbibi de Mihri Abi’dir. İdeolojik belirlenmemizi aynı ölçüde etkilediğini zannetmiyorum.

Türkiye’de sosyalist hareketin tarihi bir tek kaynaktan gelir o da TKP’dir. TKP’de tek kaynaktan gelir o da III. Enternasyonal’dir. Buna kuşkusuz etkide bulunmuş olan TC’nin özel, özgün tarihi vardır. Bu özgün tarihin sosyalist hareketimiz üzerinde bugünde hala çok ağır bir damga basmış olduğunu söylemek mümkündür. TKP’nin izlemiş olduğu çizgiden kastım III. Enternasyonal’den devralınmış olan çizgidir. Esasında Engels’in ölümünden sonra II. Enternasyonal’de egemen olan bir çizgi vardır. Lenin döneminde bu ekonomizm olarak ifade edilmiştir. Kanaatime göre Rus Devrimi, II. Enternasyonal’in bu ekonomizminde aştığı delik sayesinde gerçekleşmiştir. Ancak bunun bir delik olmaktan öteye gidemediğini düşünüyorum. Bundan sonra III. Enternasyonal’de de egemen çizgi haline geldiğini, Stalinist denilen çizginin esas karakteristiğinin bundan oluştuğunu düşünüyorum.

Çin Devrimi’nin de III. Enternasyonal ekonomizmi içerisinde açılan bir delikten geçme şansı elde ettiğini, bu sayede koca ülkede köylülerin adına imkan doğduğunu düşünüyorum. Ama bunlar sadece bir delik olduğu için, bir müddet sonra egemen koşullar o deliği yamamayı başarmış ve Sovyetler Birliği’nin şekillenmesinde esas rolü oynamış olan ideolojik form ortaya çıkmıştır. Bunu da Ertuğrul ifade etti. Her sınıfa bir parti ve de o partinin iktidara geldikten sonra her ne pahasına olursa olsun dört bir tarafından kuşatılmış olan ülkenin korunması için her türlü sapmaya karşı en kararlı biçimde korunması gerektiği düşüncesi egemen bir karakteristik oluşturdu. Bu mirastır bizim de devralmış olduğumuz. TKP’nin devraldığı miras budur, TKP’den bizim devraldığımız miras da budur.

TKP’nin de bu mirası sarsıntılara uğratan, eğer haksızlık etmeyeceksem iki isim vardır. Birincisi Dr. Hikmet Kıvılcımlı’dır. 30’lu yıllarda bu sarsıntıyı yaratmıştır; ama o sarsıntının sonuçları o cürete, o cesarete uygun olmuştur diyemeyiz. Daha sonra asker karşısında benimsemiş olduğu pozisyonu aynı rahatlıkla övme hakkını görmüyorum kendimde. Diğer isim ise Mihri Belli’dir. Mihri Belli’ye evet çok şey yüklenir: cuntalarla işbirliği yaptığı, hatta daha ağrı suçlamalar vardır. Ama Mihri Belli’nin bugün benim yaşamımda hala son derece önemli etkisi vardır ve bu etki benim neslimden gelen birçok kişinin üzerinde vardır.

Mihri Belli bizi, daha ihtilalci bir çizgiye doğru itmiştir. Yani geleneksel olarak TİP’te egemen olan anlayışa göre bizi daha sistem dışı bir anlayışa doğru itmiştir. Bunun bütünsel, dört dörtlük bir anlayış olduğunu söylemek doğru değildir. Çünkü sözünü etmiş olduğum ekonomist programatik yırtılıp atılmış değildir. Ama onun içerisinde bizi daha ihtilalci bir noktaya doğru itmiştir. Bu aslında Türkiye solunun daha sonraki bütün ayrılıklarında rol oynamış bir faktördür. Burada bazıları esas bölücünün Mihri Belli olduğunu sen de onaylıyorsun diyebilir. Doğrudur, Mihri Belli orada bir bölünmeye sebep olmuş ve bizlerin hayatını da bir başlangıç koşulu ölçüsünde etkilemiştir. Şunu kimsenin söylemeye hakkı yoktur: “Bizim hayatımızın bütününü etkilemiştir, biz onun dışında hiçbir şey yapma şansına sahip değildik” gibi kendini çocuk yerine koyduracak argümanlarla Mihri Belli’ye günah yüklemek hiç de yerinde olmaz. Ondan sonraki tarih zaten göstermiştir, bir zaman biz onun sözünü dinlerken bir zaman da hiç kulak asmadığımız, kendi bildiğimiz yolda yürüdüğümüz devirler gelmiştir. Herhalde o yolda yürümemizden de Mihri Belli sorumlu değildir. Bizim şehir gerillasını savunmamızdan, başka bir yapı oluşturmuş olmamızdan Mihri Belli’yi sorumlu görmek en alakasız şeyler arasında diyalektik, her şeyin arasında bir bağ kurmak zorunluluğundan başka bir şeye tekabül etmez.

Bize akıtmış olduğu, bugün için önemli olan bir başka şey ise Sovyetler Birliği’nde birtakım bürokratların olduğudur. Daha o zamandan Sovyetler Birliği’nde bürokratların iktidarda olduğunda dair bir laf öğrendik. Bilahare bu bizim için daha sonra gelişti, modern revizyonizm oldu. TİP’lileri eleştirirken kullandığımız temel terminoloji oldu. Daha sonraki yıllar içe-risinde de bu problematik değişikliğini becerdiğimizde bambaşka bir ufka ulaşmamıza yardımcı olan noktayı oluşturdu. İşte burada Mihri Belli’nin hakkını teslim etmek gerekiyor. İşçi hareketi dünyanın her yerinde bölünmüştür ve oradaki bölünmede onlar ve biz oluşurken bugün de gene aynı lafı söylemekten kendimi alamıyorum, onlar reformcuydu biz ihtilalciy-dik. Yani böyle bir ayrım o günden oluştu.

Ama şu gerçeklik vardı ki bizim ihtilalciliğimiz III. Enternasyonal’in övdüğü, bize ideolojik olarak sunduğu ekonomizmi aşma imkanını vermi-yordu. Neydi bunun karakteristik özelliği? Her en pahasına olursa olsun, sınıf adına, işçi sınıfı adına, iktidarı elinde tutanların doğru çizgiyi korumak üzere her türlü hakkı kendilerinde görmelerini sağlayan bir çerçeveydi. Böyle bir noktadan baktığımız zaman, yani bizi her ne pahasına olursa olsun haklı kılacak olan bir çerçeveyi benimsediğimiz zaman elbette kendi dışımızda olan bitenlere karşı bizim eleştirel bir gözle bakmamız, acaba bizde de bir problem var mıdır, diye soruyu yükseltmemiz olanaklı olamaz, olmamıştır. O nedenle herkes de dünün tarihselliği içerisinde bugüne geldiğinde geçtiği her uğrakta kendisinin haklı olduğunu rahatlıkla iddia edebilir. Eğer Sovyetler Birliği rahmetli olmasaydı, Çin de kötü yollara düşmemiş olsaydı bugün daha farklı türden bir tartışma yürütüyor olacaktık. Aydın’ın ifade ettiği üç dünya çizgisinin ne kadar doğru ya da yanlış olduğunu konusunda aramızda ciddi tartışmalar olacaktı. Sovyetler Birliği ile Çin’in arasında cereyan etmiş olan üç dünya vs. ayrılıkların hepsinin aynı problematiğin kendi içerisindeki ayrışımlar olduğunu görmemiz gerekiyor.

Burada da en temel karakteristik Paris Komün’ünün ya da Ekim Devrimi’nin verdiği derslerin bambaşka bir kılığa dönüştürülmüş olmasıdır. Yani tek bir çizginin doğru olduğu, doğrunun tek olduğu, o doğrudan başka her şeyin bir tür sapmaya tekabül edeceği düşüncesi bizim bütün tarihimizi bugüne kadar güdüklemiştir. Değiştirmemiz gereken temel problem budur. Birbiriyle farklı açılar yapan doğrular olduğunu kabul etmemiz gerekir. Sınıf adına konuşabilecek olan tek bir özne hiçbir zaman olamayacak ise sınıfın parçalarının her birinin taleplerinin birbirinden farklılaşabilecek ise doğrunun değişik biçimlerinin olabileceğini kabul etmemiz gerekir. O zaman kendimizi her şeye rağmen başka doğrular karşısında korumak gibi ya da en azından bizim var oluşumuz kadar meşruiyet içerisinde var olabi­lecek olan başka duruş biçimlerinin karşısında kendimizi silahla da olmak üzere koruyacak olan kendimizi güvenli bir noktaya çektiğimizde eski problematiği aynen benimsemiş oluruz. Proletarya diktatörlüğünün ya da proletarya demokrasisinin çoğunluk egemenliği olduğunu söylerken rahatlıkla o çoğunluğu kendi şahsımızda temsil edilen çoğunluk diye niteleyerek bir azınlık egemenliğini de rahatlıkla savunur duruma geliriz. Ama hakikat bambaşkadır. Örtülmesi 70 sene sonra bile mümkün olmamaktadır. 70 sene boyunca burjuvazinin kuşatmalarına karşı mücadele etmiş olan Sovyetler Birliği’ndeki iktidar kendi içinde hiçbir ihtilal yaşamadan, Alman ordularının yıkmasına imkan olmamasına rağmen

Türkiye Solunun İdeolojik Teorik Temelleri 68 35

kendi kendine bir savruluşun sonucunda yıkılma durumuna gelmiştir. Böyle bir sosyalizmi kurgulayan mantığı dışta bırakmadığımız ve bunu eleştiren bir noktadan tarihimize dönük bakmadığımız takdirde buradaki aktaracağımız olaylar sadece kendimizin bulunduğu noktadan gördüğümüz gerçekliktir. Ama benim bulunduğum noktadan o tarafa bakınca oradaki gerçeklik bambaşka görünecektir.

“70’lerdeki Mücadelenin Arkasında Dev-Genç’in Mirası Vardı”

Oğuzhan Müftüoğlu

60-70 döneminde Türkiye solundaki ayrışmalar bugünkü solun bölünmüşlüğünün ana rahmi gibidir. Bu günkü ayrışmaların bir bakıma çıkış noktalarını oralarda bulmak mümkündür. 60 öncesindeki sol hareketin tarihinin örgütsel ve ideolojik anlamda çok fazla etkili olduğu kanısında değilim.

60-70 arasında ise Türkiye büyük bir toplumsal uyanış dönemi yaşamıştır. Dev Genç hareketi ve genel olarak sol bu uyanış hareketinin bir parçası olarak o uyanış hareketinin içinde gelişmiştir. O dönemde yaşanan ayrılıkların izleri bu gün de sürüp gidiyor.

Altmışlarda meydana gelen ayrılıkta iki önemli etkenin rol oynadığını düşünüyorum. O dönemlerde gelişen Devrimci Gençlik hareketine karşı, Amerikan kaynaklı güçler eliyle oluşturulan örgütlenmeler, saldırılar üniver­sitelerde giderek sertleşen çatışmalara yol açmıştı. Bu çatışmalar şiddete doğru evrilmeye başlayınca, TİP buna karşı biraz daha eleştirel bakmaya; bunun anarşizme, darbeciliğe yol açabileceği şeklinde, daha ihtiyatlı bir tavır içerisinde ele almaya başlamıştı. Bu ayrışmanın çıkış noktalarından biri oldu.

Bir de sanıyorum yaşanan süreçte yasaklı pozisyonda olan ve TİP’nin yönetimi dışında bulunan Mihri Belli ve eski tüfek arkadaşlarının pozisyonlarının etkili olduğunu düşünüyorum. Aydının Mihri Belliye niçin bir parti kurmuyorsun diye sorduğu sorunun yanıtı da bence burada. Onlar sürekli olarak bütün stratejilerinin esasının, legaliteyi göğüsleye göğüsleye genişletme olarak ifade ederlerdi. Ayrılıkların patlak verdiği proleter devrim­ci tip kuraltıyındaki konuşmasındaki vurgu da buydu. Mihri Belli kendi daha önceki yaşadıklarının da belki bir sonucu olarak o günkü koşullar altında, o yasal çerçeve içerisinde bir parti kurmanın riskli olduğunu düşünüyordu ve 27 Mayısın devamı niteliğindeki bir askeri darbenin bir çare olacağını umuyordu.

TİP ile MDD tartışması arasındaki ayrılık çizgisi TİP’in parlamenter mücade­leyi esas almasına karşın MDD çizgisinin ucu açık olmak üzere parlamento dışı mücadele yollarını da esas almasıdır. Cuntacılık suçlamasının kaynağı burada. Mahir ( Sayın) bunu ihtilalcilik diye ifade etti. İhtilal ama nasıl ihtilal? Daha sonra zaten bu konudaki muğlaklık MDD içerisindeki ayrılıkların ana kaynağını oluşturmuştur.

Ben Oral’dan biraz farklı düşünüyorum. Evet, hem Mihri Belli hem de Doğu Perinçek’in önderliğini yaptığı Aydınlık Hareketi Türkiye’deki gelişmekte olan cunta hareketiyle doğrudan veya dolaylı ilişki içerisindeydi. Bu sabit bir şey.

Ancak bizim 12 Mart öncesinde geldiğimiz yer farklıydı. MDD içerisinde gerek Denizlerin gerekse Mahir’in önderliğindeki THKP-C’nin ve bizim yönetimde olduğumuz Dev-Genç’in ASD’den ayrılmasının esas nedeni bu konuya dairdir. Mihri Belli o dönemde o anlayışlarıyla bir parti kurmuş olsa bile sonuç değişmezdi. Çünkü o ideolojik çerçeve devrimci mücadelenin geldiği yer açısından çok yetersiz bir yerdeydi. Daha doğrusu mücadele onun durduğu yeri çoktan aşmıştı. Ben en son Ertuğrul ile birlikte Dev-Genç MYK üyesiydim. Biz o dönemde cuntacıların çok tacizine uğradık, hatta Doğan Avcıoğlu Devrim dergisinin başyazısında bizim için “MYK Dev-Genç’i pasifize ediyor” şeklide yazılar bile yazmıştı, aranırsa arşivlerde bulunur. Cuntacı grupların Devrimci Gençlik içindeki bazı ekipleri manipüle ederek, daha şiddetli eylemlere teşvik ederek bir askeri darbe ortamı oluşturmak için çaba sarf ettiklerini biliyoruz. Ertuğrul da hatırlayacaktır: Bazı yürüyüşlerde bir takım grupları silahlandırarak, teşvik ederek polisle Devrimci Gençlik eyleminin doğal seyrinin dışında şiddetli çatışmaları organize etmeye yönelttiklerini bunu önlemek için bazen fiziki güç kul­lanarak mücadele ettiğimizi…

Bu konularda o zaman çok uzun tartışmalar yürütürdük ve bir noktadan sonra, Oral’ın ifade ettiği toplantıdan sonra, THKP-C’nin ayrı örgütlenmeye yönelmesi kaçınılmaz hale geldi. THKO’lular da daha çok kır gerillasını esas alan, bizim o zaman Fukocu olarak ifade ettiğimiz, bir yola girdiler. Dev-Genç daha kitlesel bir örgütlenmeye sahipti. Köylüler içerisinde, Karadeniz’de yaygın örgütlenmeler vardı. Biraz daha uzunca bir mücadele sürecini öngörüyordu.

Bölümü bitirirken şunu söyleyebilirim: 78 kuşağıyla bizim içinde yer aldığımız 68 kuşağı arasında ne fark vardır diye bir tartışma var. Bizim döne­mimizde geriye dönüp baktığımızda, 60’lar öncesinde bir TKP süreci, bir 27 Mayıs ve arkasından gelen birkaç darbe girişimi vardı. 70 sonrasındaki mücadele içindekiler ise geriye dönüp baktıklarında Kızıldere’yi, Denizlerin idamını gördüler. İki dönem arasındaki farklılıkları oluşturan bir noktadır bu.

 

TÜRKİYE SOLUNUN İDEOLOJİK TEORİK TEMELLERİ

Oğuzhan MÜFTÜOĞLU, Ertuğurul KÜRKÇÜ, Oral ÇALIŞLAR,

Aydın ÇUBUKÇU, Mahir SAYIN

BÖLÜM II BUGÜNÜN SORUNLARI

Küreselleşme, AB, Kemalizm, Siyasal İslam, AKP ve SOL

Oğuzhan Müftüoğlu

Bu bölümde bugünkü Türkiye’de ve dünyada yaşanan gelişmelere ilişkin noktaları, küreselleşme süreci, neo-liberal politikalar, Türkiye’de liberal değişim süreci karşısında solun tavrının ne olması gerektiği, Türkiye’de li-beral ve milliyetçi savrulma konusundaki görüşler çerçevesi içerisinde ele alacağız, bugüne dair konuşacağız.

“12 Eylül Kırılma Noktasıdır”

Oral Çalışlar

Biz şu anda hangi ortam içindeyiz ve bugünün geçmişle ilişkisi nedir sorusuna cevap ararken 12 Eylül’ün ciddi bir kırılma noktası olduğunu düşünüyorum. 12 Eylül ile birlikte Türkiye’de bütün sol hareket, 12 Mart’ta böyle olmamıştı darbe yemiştik ama toparlanabilmiştik hatta daya büyük yaygınlık kazanmıştı, için ciddi bir kırılma yarattı. Sendikalar kapatıldı, par­tiler kapatıldı, sol hareket bütün boyutlarıyla büyük bir yenilgi içerisine girdi. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla sosyalist ülkelerdeki kriz eklendi buna. Bunlar açısından bakıldığında yeni bir döneme girdik ve bu dönem hesaplamadığımız sosyal dinamikleri ortaya çıkardı. Bunlardan bir tanesi Kürtlerdi. 85 yılında silahlı çatışma dönemine girdiler. İkincisi İslamcılar…

İslamcılar da büyük bir siyasi akım olarak sahneye çıktılar. Üçüncüsü alevi-ler. Bunların üçü de 12 Eylül öncesi yoktular. Varsa bile küçük gruplar halindeydiler. Fakat 12 Eylül sonrasında özellikle Kürtler sosyalist güçlerin iradesinin de dışında güç olarak ortaya çıktılar. Bence sol şaşkınlığa uğradı. Çünkü hesaplanmış bir program yoktu Kürtlerle ilgili olarak. İşçi hareketi kalmamıştı. İşçi hareketinin olmadığı koşullarda başka sosyal dinamikler ortaya çıktı. Bu sosyal dinamikler karşısında sol şaşkınlığa uğradı. Bunlara karşı nasıl politika geliştireceğini ve bu politikayı nasıl hayata geçireceğini sol bilemez hale geldi ve bundan sonra da sol bir düşüş içine girdi.

ÖDP çabası, diğer sosyalist hareketlerin parti kurma çabası bütün bu dağılmaların altında kaldı. Bu dalgaların hepsi sosyalist hareketi ötelemeye başladı. Bu aynı zamanda bu meseleleri tartışmak ve politika geliştirmek ihtiyacını ortaya çıkardı. Kürt meselesinde Türkiye sosyalistleri esas olarak sınıfta kaldı ve milliyetçiliğin hızla yükseldiği bir süreç yaşadık. Kimisi İslamcı hareketle Kemalist zihniyetle hesaplaşma içerisine girdi. Buradaki arkadaşlar itiraz edebilirler ama çoğunluk açısından baktığımızda İslamcı hareketle mücadele yolları esas olarak Kemalist ideolojinin hegemonyası altındaydı. Aleviler meselesi ile ilgili olarak ilişkiler çözülebilmiş değil. Çünkü kendi aralarında da karışıklar. Ama İslamcılara karşı ve Kürt hareke-tine karşı sosyalistler ne yapacaklarını hala bilmiyorlar. Niye yokuz? Çünkü bu konularda politikamız yok. Çünkü bu konulardaki politikaları esas olarak Kemalistler belirliyor. Kemalistlerin belirlediği politikalara biz eleştirilerde bulunuyoruz. Ama bu konularda ciddi ve köklü bir sosyalist duruş yok.

Kürt hareketiyle ilişkimizi milliyetçilik ile sınırlandıran bir çizgi izliyoruz. Aynı şey bu Kemalist ve ulusalcı ideolojinin sol üzerindeki hegemonyası çok değişik konularda da gündeme geldi. Kıbrıs meselesinde, azınlıklar konu­sunda analize etti. Evet küçük bazı sosyalist gruplar doğru şeyler söylüyor ve yapıyor olabilirler; ama geneline baktığımız zaman Türkiye sosyalist hareketi geçmişte milliyetçi, Kemalist ideoloji etkisi altındaki günlerimizin bugün yeniden canlandığını daha iyi hissediyorum. Çünkü ciddi bir hesaplaşma içerisine girmedik. Şimdi Ergenekon’a baktığımızda, birbirim­ize şaka yapıyoruz ama…

Oğuzhan Müftüoğlu

Doğu Ergenekon’dan içeride şimdi…

Oral Çalışlar

O işin başka bir boyutu. Mesela bunu niye söylüyorum? Burada köklü bir problem var. Biz aslında ittihatçı gelenekten geliyoruz. Bu gelenekten geldiğimiz için askerden pozitif bir şey çıkacağını herkes bekliyor. Dev-Genç’le ilgili bir problem değil. TÖS’ün bildirisinde de var. Bizde de var. 12 Mart açıklandığı gün biz toplandık, reformlara yol verilirse destekleyelim dedik. Askerin yukarıdan aşağıya otoriter müdahaleleriyle sol arasındaki akrabalık bitmedi aslında. Bitmediği için zaaf var. Oradaki zaafın köklü ve siyasi bir nedeni var. Onun için ben buraya dikkat çektim. Tabi ki süreç içinde 12 Mart ve 12 Eylül bizi çok ciddi sarstı. Askeri müdahaleler arka arkaya geldi ama 12 Eylül sonrası Türkiye’de yeniden yapılanmanın ciddi bir şekilde Kemalist ideolojinin hegemonyasını beraberinde getirdiğini düşünüyorum. Üniversitelerde bu ideoloji egemen oldu. Sol bu yeni inşanın altında kaldı ve bu yüzden yeni bir şey yaratmakta zorluk çekiyor. Eğer Türkiye’de sol yeniden bir hareket ortaya çıkaracaksa militarist gelenekle hesaplaşma içerisine girmeden bir şey başaramaz.

Bütün bu temel konularda yani Kürt meselesi vs gibi konularda gerçekten özgürlükçü ve demokratik yeni projelere ihtiyaç var. Ben bu konuda yeni projelerin olduğundan da emin değilim. Sol hareketin böyle bir mecali yok. Aydın’ın söylediğine katılıyorum. Birlik meselesinin esası Türkiye’nin önündeki temel meselelerde yeni baştan nasıl inşa edebiliriz bunu düşünmek lazım. Küreselleşme de böyle bir şey…

Oğuzhan Müftüoğlu

Oral, biraz sana yardım edeyim. Kemalizm ve darbecilikle ilgili görüşlerini aktarıyorsun. Peki bunun karşısında liberal değişim süreci, liberal demokra­si süreci, AKP ve AB süreci var. Bu konudaki görüşlerin nedir?

Oral Çalışlar

AB de bütün bu ayrışmada rol oynuyor. AB projesi başından itibaren sos-yalist hareketlerin çoğunluğunda bir emperyalizm projesi olarak algılandı. Halbuki AB projesi sonuçta Avrupa kendi içinde çok çeşitli solcularıyla, Hıristiyan demokratlarıyla, sosyalistleriyle, yeşilleriyle yeni bir projeye doğru yöneldi. Avrupa’da yeni bir sınırların kalktığı ve küreselleşmenin etki-siyle yeni bir dünya oluştu.

Burada söylemek istediğim şey şu: Avrupa’da sınırların kalktığı ve küreselleşmenin etkisiyle yeni bir dünya oluşuyor. Bu dünyanın içinde tabi ki ideolojik hegemonya ve esas hakim unsur bugün kapitalizm. Öyle olmaması mümkün değil zaten. Başka ciddi bir seçenek de yok zaten insanlık açısından. Burada tartışma, biz bunun içinde yer alacak mıyız alma